KUMAR BAĞIMLILIĞI NEDİR?

Dünya Sağlık Örgütünün yayımladığı Uluslararası Hastalık Sınıflandırması El Kitabı’nda (ICD-11) kumar oynama bozukluğu, davranışsal bağımlılıklar arasında yer almakta ve şu özelliklerle tanımlanmaktadır:

- Kumar oynama üzerinde kontrolün sağlanamaması (başlama, sıklık, yoğunluk, süre, sonlandırma ve bağlam açısından).

- Kumar oynamaya yaşamdaki diğer ilgi alanlarına ya da günlük faaliyetlere göre öncelik verme.

- Ortaya olumsuz sonuçlar çıkmasına rağmen kumar oynamaya devam etme ya da daha fazla oynama.

Kumar oynama bozukluğu, psikiyatri alanında uzun yıllar dürtü kontrol bozukluğu olarak ele alınsa da birlikte madde ile ilişkili olmayan bağımlılıklar kategorisinde sınıflandırılmaya başlanmıştır. Bu bağımlılığa çoğu kez artan miktarlarda parayla bahse girme, kumar oynama davranışının sınırlandırılamaması veya durdurulamaması, zihnin sürekli kumarla meşgul olması, kumar oynamanın yaşamdaki diğer ilgi alanlarından ve günlük faaliyetlerden daha öncelikli hale gelmesi, olumsuz sonuçlar ortaya çıkmasına rağmen kumar oynamaya devam edilmesi veya artan kumar oynama motivasyonu eşlik etmektedir.

DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı’nda kumar oynama bozukluğu şu şekilde tanımlanmaktadır: On iki aylık bir süre içinde, aşağıdakilerden en az dördü (ya da daha çoğu) ile kendini gösteren, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da işlevsellikte düşmeye yol açan, sürekli ve yineleyici, sorunlu bir kumar oynama davranışı:

1. İstediği coşkuyu sağlayabilmek için giderek daha çok parayla kumar oynamaya gereksinimi.
2. Kumar oynamayı bırakma ya da durdurma girişimleri sırasında huzursuz, kolay kızan biri olma.
3. Kumar oynamayı denetim altına almak, bırakmak ya da durdurmak için yineleyen, sonuç vermeyen çabalarda bulunma.
4. Sık sık kumar oynama üzerinde düşünüp durma (geçmişteki kumar oynama yaşantılarını yeniden yaşamayı sürekli düşünüp durma, bir sonraki girişimini engellemek ya da tasarlamak, kumar oynamak için para bulma yollarını düşünme).
5. Sıklıkla, sıkıntı duyarken kumar oynama (çaresiz, suçlu, bunalmış).
6. Parayla kumar oynayıp yitirdikten sonra, çoğu kez, eşitlenmek için bir başka gün geri gelme (yitirdiklerinin ardından koşma).
7. Kumar oynadığını gizlemek için yalan söyleme.
8. Kumar oynama yüzünden önemli bir ilişkisini, eğitimini ya da iş olanağını tehlikeye atma.
9. Kumar oynadığı için düştüğü maddi sıkıntı sebebiyle başkalarından borç alma.

Çocuklar ve Ergenler Kumar Oynama Bozukluğu Açısından Risk Altında

İngiltere Kumar Komisyonu tarafından 2021 yılında yayımlanan araştırma sonuçları kumar oynama bozukluğu açısından çocuk ve gençlerin risk altında olduğunu ortaya koymuştur. Çocuk ve ergenler doğrudan kumar oynamasa da çevrelerinde kumar oynandığına şahit olmakta, kumar oynayan yakınlarıyla bir arada bulunabilmektedir. Erken yaşta kumara tanık olmak ilerleyen yaşlarda kumara yakından ilgi duymaya yol açabilmektedir. Özellikle aile ve arkadaş çevresi kumar davranışının şekillenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Komisyon tarafından, finansal bağımsızlığını kazanarak ailesinden uzak kalan gençlerin kumar oynamaya yönelebildiği ve kumarın olumsuz sonuçlarıyla karşılaşabildiği belirtilmektedir. Ergenlik dönemindeki bağımsızlık arayışı ve risk alma eğilimi de kumara başlamaya zemin hazırlayabilmektedir. Ayrıca kumar oynama probleminin ergenlik ve genç yetişkinlik döneminde başlama eğiliminde olduğu ve bu dönemlerde başlamış olan kumar oynama davranışlarının da daha büyük alkol, madde, psikiyatrik bozukluklar ve sosyal problemlere yol açtığı bilinmektedir (Burge, Pietrzak ve Petry, 2006: 270).

Kumar Oynama Bozukluğunun Olası Sebepleri Nelerdir?

Amerikan Psikiyatri Derneği insanları kumar oynamaya yönelten birçok sebep olabileceğini belirtmektedir. Bu sebepler arasında en yaygın olanlar şöyle sıralanmaktadır.

1. Heyecan arama /Eğlenme
2. Aksiyon arayışında olma
3. İstenmeyen duygu ve düşüncelerden kaçma
4. İstenmeyen duyguları bastırma
5. Sosyalleşme ihtiyacı

Tedavi İçin

Kumar bağımlılığı, kişinin kendisi üzerinde olduğu kadar toplumun temelini oluşturan aile kurumuna da önemli ölçüde zarar verdiği için bir halk sağlığı sorunu olarak ele alınabilir.

Bu rahatsızlığın tedavisi mümkündür. Patolojik kumar bağımlılığının tedavisinde sıklıkla madde bağımlılığı tedavisi modeli uygulandığından bu kişiler madde bağımlılığı tedavi bölümlerine yönlendirilmelidir.

Kişiye göre düzenlenen tedavi programıyla başarıya ulaşmak mümkündür. Bunun için ilk olarak kumar bağımlılığının (kumar oynayan kimse tarafından) patolojik bir rahatsızlık olduğunun kabul edilmesi zorunludur.

FAYDALI LİNKLER:

Yeşilay: Bağımlılık Nedir? à https://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/kumar-bagimliligi

Bağımlılıkla Mücadele Yüksek Kurulu à  https://bmyk.gov.tr/TR-67179/bagimlilik-nedir.html

Amerikan Psikoloji Derneği: Madde kullanımı, Kötüye Kullanımı ve Bağımlılığı à https://www.apa.org/topics/substance-use-abuse-addiction

KAYNAKÇA

Yeşilay (2024). Bağımlılık Nedir?. Bağlantı adresi (Erişilme tarihi: 21.11.24): https://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/kumar-bagimliligi

Bağımlılıkla Mücadele Yüksek Kurulu (2024).  Bağımlılık nedir. Bağlantı adresi (Erişilme tarihi: 21.11.24):  https://bmyk.gov.tr/TR-67179/bagimlilik-nedir.html