BAĞIMLILIK NEDİR?

“Bağımlılık; kişinin kullandığı bir madde, alkol, nesne veya yaptığı bir davranış (eylem) üzerinde kontrolünü kaybetmesidir. Kontrolsüzce kullanılan her madde ya da gerçekleştirilen her davranış bağımlılık oluşturma riski taşır. Kişiler hayatta birçok şeye karşı bağımlı olabilir. Örnek: madde, alkol, sigara, kumar, teknoloji, herhangi bir eşya veya davranış (Ögel, 2018; Yeşilay Yayınları, 2018).”

Türkiye Bağımlılıkla Mücadele (TBM) Eğitim Programı’na göre ise bağımlılık, kişinin kullandığı bir nesne veya yaptığı bir eylem üzerinde kontrolünü kaybetmesidir. Kullanım/davranış sıklığı azaldığında veya kesildiğinde huzursuzluk, uykusuzluk, öfke gibi yoksunluk belirtileri görülür.

Dünya Sağlık Örgütünün Uluslararası Hastalıkların Sınıflandırılması El Kitabı’nın on birinci revizyonunda madde kullanımına ve bağımlılık davranışlarına bağlı bozukluklar, ağırlıklı olarak psikoaktif maddelerin kullanımı veya belirli tekrarlayan ödüllendirici ve pekiştirici davranışların bir sonucu olarak gelişen zihinsel ve davranışsal bozukluklar olarak tanımlanır. Bağımlılık yapan davranışlara bağlı bozukluklar ise bağımlılık yapıcı maddelerin kullanımı dışında kalan yineleyici ve ödüllendirici davranışların bir sonucu olarak gelişir. Bu bozukluklar, çevrim içi ve çevrim dışı davranışlar olarak ortaya çıkabilir.

Bağımlılık; bir maddenin ruhsal, fiziksel ya da sosyal sorunlara yol açmasına rağmen, alımına devam edilmesi, bırakma isteğine karşılık bırakılamaması ve maddeyi alma isteğinin durdurulamamasıdır. Çok uzun yıllar bağımlılık sorunun bir ahlak sorunu olduğu, iradesizlik sonucu ortaya çıktığı hatta kişilik zafiyetinin bir sonucu olduğu düşünüle gelmiştir. Madde bağımlıları zayıf karakterli ve kötü insanlar oldukları, ahlaklı yaşam sürdürmekte ve davranışlarını kontrol etmekte isteksiz oldukları düşünüldüğü için sürekli dışlanmışlardır. Oysa sinirbilim ve davranışsal bilimdeki gelişmeler, madde kötüye kullanımı ve bağımlılığı konusundaki bu anlayışın doğru olmadığını kanıtlayan sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Bugün gelinen noktada bağımlılıkların, iyileşme ve nükslerle seyreden kronik bir beyin hastalığı olduğu kabul edilmektedir.

Günümüzde bağımlılıklara;  şeker hastalığı, kalp hastalıkları, astım, şizofreni ve demans gibi ilaç tedavileri ve koruyucu önlemler ile durdurulabilen ancak tamamen iyileşmeyen hastalıklar grubunda yer verilmektedir.

Bağımlılık Biter Mi? Tedavisi Mümkün Mü?

Uyuşturucu madde kullanan kişiler tedavi olabilir. Özellikle tedavi ilkelerini yerine getiren kişilerde uyuşturucu maddeyi bırakma oranı oldukça yüksektir. Tedavi sadece uyuşturucu maddenin bırakılması değil, kişinin sosyal yaşamına geri dönmesini ve yaşamını sağlıklı biçimde sürdürebilmesini de içerir. Bu durum uyuşturucu madde olmadan yaşam tarzının yeniden inşa edilmesi ile mümkün olmaktadır. Kişinin tedavi olma konusunda motivasyonu ve tedaviye uyumu çok önemlidir. Kullanıcılar arasında var olan  “bu hastalığın bir tedavisi olmadığı” düşüncesi yanlış bir kanıdır. İsteklilik ve kararlılık tedaviyi mümkün kılmaktadır.

Faydalı Bağlantılar:

Yeşilay: Bağımlılık Nedir?--> https://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/bagimlilik-nedir

Bağımlılıkla Mücadele Yüksek Kurulu -->  https://bmyk.gov.tr/TR-67179/bagimlilik-nedir.html

Amerikan Psikoloji Derneği: Madde kullanımı, Kötüye Kullanımı ve Bağımlılığı --> https://www.apa.org/topics/substance-use-abuse-addiction

KAYNAKÇA

Yeşilay (2024). Bağımlılık Nedir? Bağlantı adresi (Erişilme tarihi: 21.11.24): https://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/bagimlilik-nedir

Bağımlılıkla Mücadele Yüksek Kurulu (2024).  Bağımlılık nedir. Bağlantı adresi (Erişilme tarihi: 21.11.24):  https://bmyk.gov.tr/TR-67179/bagimlilik-nedir.html